Strona przedmiotowa SP7 w Tychach

ŚWIATOWY DZIEŃ METEOROLOGII

Światowy Dzień Meteorologii obchodzimy 23 marca, dla upamiętnienia powołania w 1950 roku Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Jej celem jest zapewnienie każdemu państwu (narodowi), niezależnie od jego rozwoju gospodarczo-ekonomicznego, dostępu do prognozy pogody oraz informacji dostosowanych do podstawowych potrzeb kraju. Obchody święta związane są z podkreśleniem znaczenia służb meteorologicznych i hydrologicznych w walce z katastrofami naturalnymi.

Tales z Miletu był najprawdopodobniej pierwszym meteorologiem, o którym wspominają źródła pisane. Swoje badania prowadził nie tylko na obszarze dzisiejszej Grecji, lecz również w Egipcie. Jego badania dotyczyły kierunków wiatru w dolinie Nilu. Owocem wieloletnich obserwacji było odkrycie, że w momencie, gdy wiatr po wielu miesiącach nagle zmienia kierunek, następuje pora wylewów Nilu. Było to jednocześnie pierwsze szczegółowe opisanie monsunu, czyli wiatru przynoszącego sezonowe opady deszczu. Jednak to nie Talesa, lecz Arystotelesa często nazywa się ojcem meteorologii, ponieważ w 334 roku pne wydał dzieło "Meteorologica", od którego ta dziedzina nauki zaczerpnęła nazwę. Za pierwszego polskiego meteorologa można uznać księdza Marcina Biema, rektora Akademii Krakowskiej, który prowadził sporadyczne obserwacje pogody na ziemiach polskich już w 1490 roku.

Obecnie prognozy w prasie nie robią już na nikim większego wrażenia. Po prostu nie wyobrażamy sobie, aby jej tam nie było. Jednak w drugiej połowie dziewiętnastego wieku była to nowość. Pierwszą w dziejach ludzkości informację o stanie pogody przygotował Robert FitzRoy, angielski żeglarz, pierwszy człowiek, który wprowadził na stałe termin "prognoza pogody". Jego pierwszą oryginalną prognozę opublikowała gazeta brytyjska The Times 1 sierpnia 1861 roku. Dzisiaj podstawą prognozowania pogody, poza obserwacjami naziemnymi, są oczywiście satelity. Musimy jednak pamiętać, że żadna prognoza nie jest nigdy pewna w 100%, zwłaszcza w naszych szerokościach geograficznych.

Światowy Dzień Wody i Dzień Ochrony Morza Bałtyckiego

 żródło: Pixabay

Dzień Ochrony Bałtyku został uchwalony w 1997 roku przez Komisję Helsińską jako element Światowego Dnia Wody. Obchodzony jest w dziewięciu państwach położonych nad Bałtykiem (Dania, Niemcy, Polska, Rosja, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Szwecja).

Bałtyk jest morzem śródlądowym, które kontakt ze światowym oceanem ma jedynie przez Cieśniny Duńskie. W związku z tym wymiana wód jest bardzo utrudniona i jej całkowita wymiana trwa około 30 lat! Środowisko morza jest szczególnie narażone na degradację. Wszystkie nieoczyszczone ścieki wytwarzane przez kraje regionu Morza Bałtyckiego, w tym ścieki przemysłowe, wpływają do tego stosunkowo niewielkiego akwenu. Oprócz tego Bałtykowi zagraża również energetyka wiatrowa, transport morski, turystyka i rekreacja, rolnictwo, rybołówstwo, gazociągi i wydobycie surowców. Jest również zbiornikiem płytkim (średnia głębokość wynosi 52 m) i mało zasolonym (średnie zasolenie wynosi 7%) . Wszystko to sprawia, że ​ jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych mórz na świecie.

Wszyscy mamy wpływ na to, co wpływa do morza.

Co możemy zrobić każdego dnia, aby chronić Bałtyk i przyrodę? Liczą się proste działania!

• Zrezygnuj z plastikowych toreb, słomek, mieszadełek, kubków i innych jednorazowych plastikowych przedmiotów,Noś maski na twarz wielokrotnego użytku i torby na zakupy,

• Na plaży nie zbliżaj się do dzikich zwierząt, nie wspinaj się na wydmy, nie niszcz dzikiej przyrody, zabierz ze sobą śmieci,

• Kupuj odpowiedzialnie: zawsze wybieraj ryby i produkty sezonowe, lokalne i najlepiej ekologiczne.

• Środki chemiczne zastąp preparatami naturalnego pochodzenia.

*** Ciekawostki o Bałtyku***

1. Nazwa Morza Bałtyckiego, wywodzi się od starosłowiańskiego słowa „blato”, czyli „wielka, słona woda”.

2. Powstało około 15 000 lat temu na skutek topnienia lodowców i jest najmłodszym morzem.

3. Powierzchnia linii brzegowej morza wynosi około 8 000 km. Jest bardzo urozmaicona, składają się na nią: mierzeje, zatoki, zalewy, klify, fiordy oraz niskie i wysokie wybrzeża.

Największymi zatokami są Zatoka Botnicka, znajdująca się pomiędzy zachodnim wybrzeżem Finlandii a wschodnim wybrzeżem Szwecji, Zatoka Fińska, znajdująca się pomiędzy Rosją, Estonią i Finlandią, a także Zatoka Ryska, która znajduje się pomiędzy Łotwą i Estonią.

4. Na Bałtyku położona jest najmniejsza wyspa na świecie – wyspa Märket, która należy do archipelagu Wysp Alandzkich. Powierzchnia wyspy to zaledwie 0,03 km². Co ciekawe wysepka należy do dwóch państw – Finlandii oraz Szwecji. Märket nie jest aktualnie zamieszkana. Obowiązują tam dwie strefy czasowe.

5. Największe wyspy na Bałtyku to: Zelandia (Dania), Gotlandia (Szwecja), Serema (Estonia), Olandia (Szwecja). Wśród wysp bałtyckich dwie należą do Polski: Wolin, Uznam ( Polska i Niemcy).

6. Objętość Bałtyku wynosi 21 721 km³.

7. Fauna i flora morza nie są zbyt bogate, ponieważ mniej więcej jedna czwarta wód Bałtyku znajduje się w strefie beztlenowej. W morzu żyją między innymi płaszczki, jesiotry, węgorze, śledzie bałtyckie, łosoś, szproty, sardele, pstrągi czy sandacze. W Bałtyku występują również morświny, które są zagrożone całkowitym wyginięciem. Żarłacz śledziowy, to gatunek rekina, który również pływa w naszym morzu. Jest niegroźny dla człowieka. 

8. Żyją tu dwa rodzaje meduzy. Nieduża, często widziana przy brzegu chełbia modra, to niegroźna dla człowieka meduza. Choć ma niewielkie parzydełka, nie są one w stanie wyrządzić człowiekowi krzywdy. Drugą meduzą jest bełtwa festonowa. To rzadko spotykany gatunek meduzy, które średnica wynosi aż 2 metry. Jest bardzo niebezpieczna dla człowieka. Jej parzydełka, wydzielają silnie trujący jad, który jest bolesny dla człowieka. Na całe szczęście, bełtwa zamieszkuje głębokie rejony morza, stąd bardzo rzadko można ją dostrzec. W wodach Bałtyku żyją krewetki, małże oraz kraby.

Do roślin, które tutaj występują, można zaliczyć między innymi ramienicę bałtycką, rupię morską czy zamętnicę błotną.

9. Bałtyk zaliczany jest do mórz chłodnych. Letnią porą temperatura akwenu wynosi średnio 18°C - 20°C, natomiast zimą północna część Bałtyku zamarza, a w środkowj i południowej części średnia temperatura nie przekracza 2,5°C. 

10. Największe rzeki wpływające do Morza Bałtyckiego to Wisła, Odra, Wisła, Niemen, Dźwina i Newa.

11. W Sopocie znajduje się najdłuższe molo nad Morzem Bałtyckim oraz najdłuższe drewniane molo w Europie. Część spacerowa 511,5 m, z czego 458 m wchodzi w głąb Zatoki Gdańskiej.

12. W Morzu Bałtyckim zatopionych jest ponad 100 wraków statków. Na dnie, po zakończonej II wojnie światowej, zatopiono groźną broń chemiczną.

13. W okolicach Zatoki Gdańskiej, Mierzei Wiślanej oraz u nasady Mierzei Helskiej, znajdują się największe, polskie kopalnie bursztynu. Bursztyn pochodzący z Morza Bałtyckiego, jest najbardziej cenioną odmianą bursztynu, ze względu na łatwość w obróbce.

14. Co roku wody Bałtyku pochłaniają 50 ha lądu.

źródło: Pixabay

DZIEŃ DZIAŁAŃ NA RZECZ RZEK

14 marca Międzynarodowy Dzień Działań na Rzecz Rzek

Święto ma przypomnieć o zagrożeniach, jakimi są zanieczyszczenia rzek przez spuszczanie do nich ścieków. Wodom szkodzi też zaśmiecanie terenów przybrzeżnych.

Działalność człowieka ma ogromny wpływ na rzeki, ponieważ kaskadyzacja, kanalizacja oraz odcinanie od dolin prowadzi do katastrofalnych skutków. Rzeki są regulowane coraz bardziej eksploatowane oraz zanieczyszczane. Ingerowanie w ich naturalny stan prowadzi do zbyt małego potencjału magazynowania wody.

Powinniśmy dbać o rzeki, gdyż tysiącom gatunków zapewniają dom, pożywienie - tereny łowne, kanały migracyjne i wodopoje, jak również środowisko rozrodu i wychowania potomstwa. Decydowały one od wieków o życiu ludzi. Obecnie dostęp do czystej wody też jest ważny. Pamiętajmy, że mamy wpływ na stan rzek. Jak ważne są, o czym świadczy, że mają swoje święto. Przypada ono 24 września. Warto zainteresować się najbliżej płynącą rzeką.

*Ciekawostki*

 1.   Najdłuższe rzeki:

 Nil                              6650 km         Afryka

 Amazonka                  6400 km         Ameryka Południowa, wg innych źródeł 7040 km

 Jangcy                        6300 km         Azja

 Missisipi                    5071 km         Ameryka Północna

Wołga                         3530 km         Europa

 Darling                       2739 km         Oceania

 2.   Najkrótsza rzeka świata: D-River 37 m, ( USA). W Polsce to Klonowica płynie w Augustowie 500 – 800m

 3.   Najszersza rzeka świata: Amazonka w środkowym biegu 20 km, w dolnym 100 km

 4.   Gostynia (niem. Gostine, nazywana również Gostynką) – rzeka w południowej Polsce, w województwie śląskim. Przepływa przez Orzesze, Gostyń, Tychy oraz Bieruń Nowy. Płynie z zachodu na wschód.Długość 32,1 km, powierzchnia zalewni 349 km, źródło: Orzesze, ujście: w Bieruniu do WisłyDo najważniejszych dopływów rzeki Gostynii należą: 

•  Lewe dopływy: Mleczna, Potok Tyski, Potok Wyrski, Potok Paprocański
• Prawe dopływy: Stara Gostynka, Rów Młynówka

Źródło: Wikipedia

źródło:gify.net

DZIEŃ ŚWIĘTEGO PATRYKA

Dzień Świętego Patryka obchodzony jest co roku 17 marca. Na pamiątkę śmierci świętego, który zmarł tego dnia w 461 roku w Armagh.

17 marca cała Irlandia oraz Irlandia Północna, Nowa Funlandia i Labrador, Nigeria, Montserrat celebrują Dzień Świętego Patryka. Kolorem przewodnim tej uroczystości jest zielony. Barwa ta ma oznaczać katolików. Na fladze Irlandii widnieje właśnie kolor zielony, a także pomarańczowy i biały, co nie jest przypadkiem. Pomarańczowy oznacza bowiem protestantów, natomiast barwa biała symbolizuje pokój między katolikami i protestantami. Kolor zielony to barwa narodowa Irlandii, która też przeważa w krajobrazie całej wyspy. Głównym symbolem Dnia Świętego Patryka jest trójlistna koniczyna, czyli shamrock. Wiele firm w swoim logo posiada trójlistną koniczynę, jako znak przynależności do Irlandii. Nawet Gwardia Irlandzka posiada ten symbol na swoich czapkach. Według legendy, podczas jednej z misji święty Patryk posłużył się trójlistną, zieloną koniczyną, aby przedstawić Trójcę Świętą. Kolejnym znanym symbolem Dnia Świętego Patryka jest Leprechaun, czyli skrzat z Irlandii. Leprechaun to stworzenie mityczne zamieszkujące Irlandię, nosi zielone odzienie oraz kapelusz.

Z okazji święta w Irlandii organizowane są liczne parady, festyny, imprezy czy uliczne pochody, aby uczcić pamięć duchownego. Dzień, w którym obchodzi się jego wspomnienie, jest wolny od pracy. Legend na temat życia świętego Patryka jest bardzo dużo. Dzięki świętemu Irlandia otrzymała chrzest jako kraj, a wielu jej mieszkańców nawróciło się i zostało chrześcijanami. Z historii można wyczytać, iż święty Patryk był człowiekiem niosącym dobro innym, dlatego dziś jest tak znany i często brany za wzór.

Irlandia

• Niepodległość od Wielkiej Brytanii uzyskana została 6 grudnia 1921 roku.
• Gęstość zaludnienia wynosi 71,4 osób/km² (2022).
• Kraj ten jest 4,5 razy mniejszy od Polski.
• Główną religią jest katolicyzm, 84%.
• Najwyższym szczytem jest Carrantuohill 1041 m n.p.m.
• Najdłuższą rzeką jest Shannon 386 km.
• Stolicą Irlandii jest Dublin.
• Na terenie Irlandii znajduje się 6 parków narodowych. Największym z nich jest Park Narodowy Ballycroy, który rozciąga się na terenach górskich i mokradłach.

Wyspa jest trzecią co do wielkości w Europie. położone są na niej dwa państwa: Irlandia oraz Irlandia Północna, która jest częścią Wielkiej Brytanii. Prowadzi to do wielu niezgodności politycznych, gdyż wielu mieszkańców Irlandii Północnej utożsamia się z kulturą irlandzką.

Ciekawostki o Irlandii

·       Popularny serial, Gra o tron, w dużej mierze kręcony był właśnie w Irlandii Północnej.

·       W Irlandii wierzy się, że osoby urodzone w Dniu św. Patryka, cieszą się niespotykanym szczęściem.

·       W Irlandii nie ma węży. Zgodnie z krążącą legendą, jest to zasługa patrona Irlandii, św. Patryka.

·       Irlandczycy mają swoją wersję igrzysk olimpijskich, które nazywają się Tailteann Games.

·       Jedną z największych atrakcji kraju jest grobowiec Newgrange. Obiekt ten wybudowany został około 3200 roku p.n.e., co czyni go najstarszym znanym grobowcem z systemem korytarzy na świecie. Newgrage jest o kilkaset lat starszy niż piramidy w Gizie!

·       Irlandzcy muzycy aż siedmiokrotnie zwyciężyli w Konkursie Piosenki Eurowizji – to najwięcej w historii całego festiwalu!

·       Ciekawą irlandzką tradycją jest obchodzenie Święta Naleśnika. To z tej okazji – tuż przed Wielkim Postem – Irlandczycy zjadają ogromne ilości słodkich, bardzo kalorycznych naleśników.

·       Zwiedzając Irlandię, warto odwiedzić pobliską wysepkę Lambay, gdzie można podziwiać żyjące na wolności kangury.

żródło animacji: gify.net

STOLICE EUROPY - BUDAPESZT

Budapeszt (węg. Budapest) – stolica i największe miasto Węgier, położone w północnej części kraju, nad Dunajem. Formalnie stworzony został w latach 1872–1873 z trzech połączonych ze sobą miast: Budy i Óbudy na prawym brzegu Dunaju oraz Pesztu. Buda jest w większości złożona z osiedli mieszkaniowych o niskiej zabudowie, w tym wielu willowych. Peszt jest centrum administracyjnym, handlowym i przemysłowym, z wielkimi blokowiskami i kamienicami, parkami i centrami sportowymi. Budapeszt obejmuje obszar 525 km2. Mieszka tam ponad 2 mln ludzi, co stanowi 20% populacji całego kraju. Budapeszt zajmuje 8 miejsce pod względem zaludnienia wśród stolic Europy.

Nazywany czasem „Perłą nad Dunajem", słynie z pięknego, neogotyckiego gmachu Parlamentu Budynek znany także jako Országház, to prawdziwy klejnot architektury neogotyckiej i jedna z najważniejszych atrakcji stolicy Węgier. Jego budowa, która trwała 17 lat, została ukończona w 1902 roku i od tamtego czasu budynek parlamentu zdominował panoramę miasta. Znajduje się tutaj 691 pomieszczeń, 10 dziedzińców, 27 wejść i 29 schodów, co czyni go jednym z największych budynków parlamentarnych na świecie. Wnętrze jest równie imponujące jak zewnętrzne fasady. Bogato zdobione pomieszczenia, w tym główna sala obrad, zdumiewają swoim przepychem. Sufit jest ozdobiony złotem, a na ścianach można zobaczyć malowidła węgierskich i greckich artystów przedstawiające sceny z historii Węgier. Jednym z najważniejszych eksponatów w budynku Parlamentu jest Korona Świętego Stefana – narodowy skarb Węgier, który jest przechowywany w sejfie opancerzonym szkłem. Wyróżniającym się elementem krajobrazu miasta jest także arteria miejska Andrássy wybudowana w stylu eklektycznym. Do najwspanialszych zabytków Budapesztu należy zaliczyć Zamek Królewski, gotycki Kościół św. Macieja oraz romańską basztę Rybacką.
 

Innym symbolem miasta jest Most Łańcuchowy, znany na Węgrzech jako Széchenyi Lánchíd. Otwarty w 1849 roku, był to pierwszy stały most łączący Buda i Pest. W nocy jest pięknie podświetlony, co tworzy niezapomniany widok.
„Buty na brzegu Dunaju" to jedno z najbardziej poruszających i symbolicznych miejsc w Budapeszcie. To nie jest typowa atrakcja turystyczna, ale mocne przypomnienie o tragicznych wydarzeniach z historii Węgier. Instalacja składa się z 60 par brązowych butów, umieszczonych na brzegu rzeki Dunaj. Są one ukierunkowane w stronę wody, jakby ich właściciele właśnie stali na brzegu rzeki. Są to autentyczne repliki butów z tamtego okresu, co nadaje całemu miejscu silny, emocjonalny wymiar.
Dzieło to jest hołdem dla Żydów, którzy zostali zamordowani na brzegu Dunaju podczas II wojny światowej. Byli zmuszani do zdjęcia butów (które były cenne) tuż przed tym, jak zostali zastrzeleni i ich ciała wpadły do rzeki.

Ciekawostki:

• Budapeszt jest jedyną stolicą Europy Środkowej, która posiada liczne źródła termalne. Wody termalne i mineralne eksploatowane są tam od końca XIX wieku. Znajduje się tam około 400 źródeł z wodami magnezowymi oraz około 80 źródeł termalnych i innych mineralnych, głównie siarczanowych. Temperatura źródeł termalnych wynosi 50-70 stopni C. Źródła w Budzie tryskają samoczynnie, a na Wyspie Małgorzaty i w Peszcie są wiercone.
• Budapeszt posiada 10 łaźni leczniczych i dużo pijalni wód mineralnych, wiele stanowi zabytek architektoniczny i atrakcję turystyczną. Największy kompleks term i basenów w Europie znajduje się w Łaźni Szechenyiego (podobno w latach 80. w obłokach pary w tej łaźni chował się Bobby Fischer i rozgrywał swoje partie szachowe). Jedną z najstarszych łaźni jest Łaźnia św. Łukasza, wspominana już w dokumentach z czasów cesarza Klaudiusza. Łaźnia Gellerta pochodzi z XIII wieku, a Łaźnia Rudas jest łaźnią turecką.
• W Budapeszcie znajduje się druga co do wielkości synagoga na świecie. Znajdująca się w dzielnicy żydowskiej synagoga przy ulicy Dohány została zbudowana w 1859 roku i może pomieścić ponad 3000 osób. Synagoga słynie ze wspaniałej architektury i posiada wiele unikalnych elementów, takich jak fasada w stylu mauretańskiego odrodzenia i bogato zdobione wnętrze.
• W Budapeszcie znajduje sie 837 zabytków architektury, 223 muzea i galerie sztuki, 40 teatrów i 6 saal koncertowych oraz Opera.

Budapeszt – Parlament

Autorstwa User:Sveter - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10706110 

Budapeszt – Śródmieście

Autorstwa Marc Ryckaert (MJJR) - Praca własna, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7991624

 Budapeszt – Plac Vörösmarty

Autorstwa Takkk - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=12157448